Տնտեսության վերականգնման տեմպը թուլացավ հուլիսին, ընդ որում, հունիսին ՏԱՑ-ի 7.6 տոկոս նվազման համեմատ նախորդ տարվա նույն ժամանակաշրջանի համեմատ (ՆՏՆԺՀ) այս ցուցիչն ընկավ 10.2 տոկոսով: Կրճատման ամենաբարձր մակարդակ (ՆՏՆԺՀ 22 տոկոս) արձանագրեց ծառայությունների ոլորտը (չհաշված առևտուրը)՝ համեմատած արդյունաբերության (ՆՏՆԺՀ 2.3 տոկոս կրճատում) և արտադրության (ՆՏՆԺՀ 3.7 տոկոս կրճատում) հետ: Արդյունաբերությունը շահեց նախորդ տարվա ցածր բազային էֆեկտի արդյունքում ՆՏՆԺՀ հանքարդյունաբերության 1.5 տոկոս աճից:
Պահանջարկի մասով վերականգնման վրա բացասաբար ազդեցին համարյա անփոփոխ իրական աշխատավարձերը, արտերկրից փոխանցվող տրանսֆերտների կրճատումը, վարակով պայմանավորված սահմանափակումները, ընկերությունների նվազած դրամական հոսքերն ու իրացվելիությունը, նորմալ կյանքին վերադառնալու համար պահանջվող ավելի երկար ժամանակի հետ կապված սպասումը:
Տարեսկզբից մինչև հուլիս ՏԱՑ-ը ՆՏՆԺՀ կրճատվեց 5.7 տոկոսով, ընդ որում, մասնավոր սպառման և ներդրումների կտրուկ նվազումը մասամբ չեզոքացվեց պետական ընթացիկ ծախսերի աճով և ներկրման ծավալների կրճատմամբ: Տարվա մնացած ժամանակաշրջանում վերականգնման հեռանկարն անորոշ է և կախված է «ՔՈՎԻԴ-19»-ով վարակվածության տեմպից, որը շարունակում է նվազել:
Գծապատկեր 1. Տնտեսության վերականգնման տեմպը հուլիսին դանդաղեց
(Տնտեսական ակտիվության ցուցիչ, ՆՏՆԺՀ փոփոխություն, տոկոս)
Անշարժ գույքի շուկան փոքր-ինչ վերականգնվեց հուլիսին: Երևանում բնակարանների առուվաճառքի գործարքների թիվը հուլիսին ՆՏՆԺՀ նվազել է չափավոր (12 տոկոսով)՝ համեմատած 2020թ. 2-րդ եռամսյակում ՆՏՆԺՀ ավելի քան 60 տոկոսով նվազման հետ: Սրան աջակցել է նախորդ ամսվա համեմատ հուլիսին հիպոթեքային վարկերի կուտակային մեծության 3 տոկոս աճը: Մյուս կողմից, բնակարանների գներն արձանագրել են չափավոր աճ հուլիսին, բայց 2019թ. հուլիսի համեմատ դրանք 7 տոկոսով բարձր են:
Գնաճի մակարդակը փոքր-ինչ բարձրացավ օգոստոսին և ՆՏՆԺՀ կազմեց 1.8 տոկոս: Ինչևէ, այն շարունակում է մնալ ՀՀ ԿԲ-ի նպատակային միջակայքից (4 +/- 1.5 տոկոս) ցածր՝ ծառայելով խթան դրամավարկային ծրագրային դրույքաչափի առավել կրճատման համար: Սննդամթերքի գները ՆՏՆԺՀ աճեցին 1.6 տոկոսով, իսկ ալկոհոլային խմիչքների և սիգարետի գները ՆՏՆԺՀ աճեցին 10 տոկոսով: Տրանսպորտի գները շարունակեցին վերականգնվել՝ ՆՏՆԺՀ օգոստոսին նվազելով 1.7 տոկոսով՝ համեմատած հուլիսին գրանցված 3.6 տոկոս նվազման հետ, ինչը պայմանավորված էր նավթի միջազգային գների և շարժունակության աճով:
Արձագանքելով սրան՝ 2020թ. սեպտեմբերի 15-ին ՀՀ Կենտրոնական բանկը իջեցրեց վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը ևս 25 բազային կետով՝ սահմանելով այն 4.25 տոկոս:
Գծապատկեր 2. Գնաճի մակարդակը փոքր-ինչ աճեց, բայց շարունակում է մնալ ՀՀ ԿԲ-ի նպատակային միջակայքից ցածր
(ՍԳՑ գնաճ, ՆՏՆԺՀ փոփոխություն, տոկոս)
Արտահանումը և ներկրումը, որոնք ապրիլից սկսել էին վերականգնվել, հուլիսին է´լ ավելի կրճատվեցին: ՆՏՆԺՀ հուլիսին արտահանման ծավալները նվազեցին 6 տոկոսով՝ պայմանավորված ՆՏՆԺՀ թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարերի արտահանման 50 տոկոս և սննդամթերքի արտահանման 9 տոկոս կրճատմամբ: Ներկրման ծավալներն է´լ ավելի կտրուկ նվազեցին (հուլիսին ՆՏՆԺՀ 18 տոկոսով) բոլոր ապրանքատեսակների, բայց հատկապես ավտոմեքենաների մասով (ՆՏՆԺՀ 86 տոկոս կրճատում)՝ 2019թ. բարձր բազայի էֆեկտի հետևանքով: Ներկրման ծավալների նվազման ավելի բարձր տեմպի պայմաններում առևտրային դեֆիցիտը ՆՏՆԺՀ հուլիսին կրճատվեց 70 մլն ԱՄՆ դոլարով, իսկ տարեսկզբից մինչև հուլիս՝ 290 մլն ԱՄՆ դոլարով: Սրան մասամբ չեզոքացրեց հուլիսին դրամական փոխանցումների (մասնավոր տրանսֆերտներին փոխարինող տվյալի) ներհոսքի շարունակական կրճատումը (6 տոկոսով) և ծառայություններից մուտքերի նվազումը, իսկ ժամանող զբոսաշրջիկների թիվը դեռևս չի աճել, թեև օգոստոսին որոշ միջազգային թռիչքներ վերսկսվեցին:
Գծապատկեր 3. Արտահանման համեմատ ներկրման ծավալների ավելի մեծ կրճատման պայմաններում առևտրային դեֆիցիտն էլ ավելի նեղացավ (մլն ԱՄՆ դոլար)
Միջազգային պահուստները, որոնք օգոստոսի վերջի դրությամբ շուրջ 2.7 մլրդ ԱՄՆ դոլար էին, ապահովում են ծածկույթ մոտ 5.3 ամսվա ներկրումների համար: Դրամ/դոլար փոխարժեքը մեծապես պահպանում է իր կայունությունը՝ վերջին մի քանի շաբաթում տատանվելով 1 տոկոսային կետի սահմաններում:
Հուլիսին բյուջեի դեֆիցիտը 56 մլրդ դրամ էր, որի արդյունքում 2020թ. առաջին յոթ ամիսներին գրանցված դեֆիցիտը կրկնապատկվել է՝ կազմելով 105 մլրդ դրամ (կանխատեսված տարեկան ՀՆԱ-ի 1.7 տոկոսը): Հուլիսին դեֆիցիտի կտրուկ աճը պայմանավորված էր ծախսերի ավելացմամբ (ՆՏՆԺՀ 23 տոկոսով), հատկապես սոցիալական վճարների և դրամաշնորհների գծով: Կապիտալ ծախսերը ՆՏՆԺՀ աճեցին 11 տոկոսով, բայց տարեկան պլանի համեմատ դրանց մակարդակը դեռևս շատ ցածր է:
Մյուս կողմից, ՆՏՆԺՀ հուլիսին եկամուտները նվազեցին 7 տոկոսով՝ հիմնականում պայմանավորված մաքսատուրքներից և շահութահարկից ստացվող մուտքերի կրճատմամբ: Խրախուսելի է, որ ՆՏՆԺՀ հուլիսին եկամտային հարկի գծով հավաքագրումներն աճեցին 2 տոկոսով՝ վկայելով զբաղվածության մակարդակի համեմատաբար ուժեղ վերականգնման մասին: Հուլիսին դեֆիցիտը լիովին ֆինանսավորվել է ներքին փոխառությունների աճի հաշվին: Հուլիսի վերջին կառավարության պարտքը հասավ կանխատեսված տարեկան ՀՆԱ-ի 58.7 տոկոս մակարդակին:
Գծապատկեր 4. Բյուջեի դեֆիցիտն էապես մեծացավ հուլիսին՝ պայմանավորված ծախսերի աճով (մլրդ ՀՀ դրամ)
Ֆինանսական կայունության ցուցանիշները փոքր-ինչ թուլացան հուլիսին, բայց շարունակում են մնալ կառավարելի մակարդակներում: Չաշխատող վարկերի տեսակարար կշիռը համախառն վարկերում աճեց՝ կազմելով 6.2 տոկոս, ինչը ՆՏՆԺՀ 0.7 տոկոսային կետով բարձր է, բայց դեռևս ցածր է պատմական միջին ցուցանիշների համեմատ: Ինչևէ, հնարավոր է, որ չաշխատող վարկերը գալիք ամիսներին աճեն, երբ կլրանա առևտրային բանկերի կողմից վարկառուներին շնորհված՝ պարտքի սպասարկման ժամանակավոր դադարեցման ժամկետը: Հունիսին և հուլիսին շահութաբերությունը փոքր-ինչ ընկավ: Ամեն դեպքում, բանկերը լավ կապիտալացված են:
Հունիսի համեմատ հուլիսին վարկերն աճեցին 3 տոկոսով՝ հիմնականում պայմանավորված արդյունաբերության և շինարարության ոլորտների վարկավորման աճով: Ավանդները ևս աճեցին, բայց ավելի ցածր տեմպով (հունիսի համեմատ՝ 1.7 տոկոս): Դոլարացման բարձր մակարդակը պահպանվել է, և վարկերի շուրջ 50 տոկոսն արտահայտված է արտարժույթով:
Աղբյուրը՝ Համաշխարհային բանկ
